Swilavisiso leswi swi fambisana na milandzu ya ku hehliwa ka ku lahliwa ka comela/xivirisi, hi ku kongoma, comela/xivirisi lexi tisiwaka kumbe ku nghenisiwa xi huma eRiphabliki ya Zimbabwe. Xikombelo xi tisiwa hi Rymco (Pty) Ltd khamphani leyi vitaniwaka Anchor Yeast, leyi nga yona ntsena yi endlaka comela/xivirisi endzeni ka xifundzankulu xa Southern African Customs Union (SACU).
Comela/xivirisi xi na nkoka swinene eka ku lulamisa swakudya ni swakunwa, tanihi xiphemu xa nkoka eka vanhu ni swiharhi. Hambiswiritano, comela/xivirisi lexi katsiweke eka nhlawulo wa vulavisisi, xi tirhisiwa ngopfu eka bindzu ra vumaki bya xinkwa.
Khomixini yi endle xiboho xa le ku sunguleni lexi kombaka leswaku comela lexi humaka kumbe xi nghenisiwa xi huma etikweni ra Zimbabwe xi le ku lahliweni eka makete wa SACU, leswi endlaku leswaku kuva naku vaviseka loku kulu eka vanwamabindzu va SACU. Kambe, ematshan’wini yo nghenisa swibalo swa ntikelo wa ku sivela ku lahliwa, Khomixini yi amukele ntwanano wa ku tirhandzela exikarhi ka muxavisi na tiko leri xavisaka ku tshika ku xavisa xiendliwa ehansi ka nxavo wa le hansi, leswi Khomixini yi swi teke tanihi nkongomiso wo sivela.
Xiboho lexi xi tekile eka swilo swa nkoka swo hlaya, leswi katsiweke: 1) Xiyimo xa Zimbabwe tanihi tiko leri nga ehansi hi swa nhluvuko loko ri ringanisiwa na Afrika Dzonga; 2) xiyimo xa ikhonomi ya Zimbabwe leyi lavaka ku langutiwa hi endlelo leri nga ni vuxiyaxiya swinene; 3) xilaveko xo tlakusa mphikizano lowu hanyeke kahle na ku nyika ndlela yin’wana eka vatirhisi va xiendliwa, hi ndlela yoleyo ku tshoviwa vulawuri bya munhu un’we lebyi khomiweke hi Muendli wa Xikombelo, loyi a nga muhumelerisi un’we wa xiendliwa xa nhlokomhaka eka SACU.
Hi ku amukela ntwanano wa ku tirhandzela, Khomixini yi kongomisa ku kuma ku ringanisela exikarhi ka ku sirhelela bindzu ra laha kaya na ku tlakusa mphikizano lowu lulameke loko yi ri karhi yi languta na swilaveko swa nhluvukiso wa Zimbabwe.
• Ku nghenisiwa ka swibalo swa ntikelo swa ku sivela ku lahliwa ka comela/xivirisi (baker’s compressed yeast), leswi swi hlawuriwaka ehansi ka nhlokomhaka ya tihakelo ya 2102.10, lexi humaka kumbe ku nghenisiwa xi huma etikweni ra Zimbabwe hi Lesaffre Zimbabwe (Pvt) Ltd. Swibalo leswi swi ta yimisiwa ku ringana malembe yanthlanu loko kungari na ku tlula ntwanano wa ku ti rhandzela.
• Loko ntwanano lowu wa ku ti rhandzela wo tshoviwa, swibalo swa ntikelo swa ku sivela ku lahliwa swi ta nghenisiwa tanihilaha swi nga hakona eka tafula ra 9.1 ra Xiviko xa 741 ku lulamisa ku tlula nawu.
• Swibalo swa ntikelo swa ku sivela ku lahliwa swi ta nghenisiwa eka comela/xivirisi lexi endliwaka hi tikhamphani hinkwato ta Zimbabwe hilaha swi hlamuseriwaka ha kona eka tafula ra 9.1 ra xiviko xa 741.
• Swibalo swa ntikelo swa ku sivela ku lahliwa ka comela swi ta tsariwa eka "rebate item"(nchumu wa ku thleriseriwa mali) eka Xiyenge xa 2 xa Customs and Excise Act, lexi vulaka leswaku swi ngaka swi nganghenisiwi ehansi ka xibalo xa khastomo handle ko hakela swibalo swo lwisana na ku lahliwa ka swilo, ku tlherisela na ku hlayisa handle ka xitsundzuxo ku suka eka ITAC.
• Swibalo swa ntikelo wa ku sivela ku lahliwa swi nga ha tshama malembe ya nthlanu loko kunga nghenisiwanga ku kambisisa nakambe xibalo xa ku lwisana na ku lahliwa ka swilo lexi nga kona. Nkarhi wu ta hlayiwa ku sukela eka siku ra ku humesiwa ka xitiviso xa ku nghenisiwa ka swibalo swa ntikelo swa ku sivela ku lahliwa.
"Khomixini yi fambisa switirhisiwa swa ku lulamisa bindzu ra tiko hi ku lavisisa milandzu ya ku lahliwa, ku xavisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe leswi pfuniwaka hi timali na ku tlakuka ka ku xavisiwa ka swilo leswi humaka ematikweni mambe eka SACU, hi ku landza milawu ya laha kaya na ku fambisana na Milawu ya WTO”.
YI HUMESIWILE HI KHOMIXINI YA VULAWURI BYA MABINDZU BYA MISAVA YA AFRIKA DZONGA